U dient eveneens kennis te nemen en akkoord te gaan met de privacy policy die van toepassing is op deze website.

Deze website maakt gebruik van cookies. Door verder te surfen gaat u akkoord met

De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

In deze zomervakantieperiode blijven onze beleidsmakers angstvallig stil over de sociaaleconomische gevolgen van de naderende energiecrisis. De Economist Intelligence Unit (EIU)1, boog zich over “[d]e verslechterende economische voor­uit­zichten van Duits­land” in het licht van de pro­ble­ma­tische Rus­si­sche gas­leve­ringen, en de re­per­cus­sies daar­van voor de euro­zone. De EIU is dui­de­lijk: het Duitse onder­nemers­ver­trou­wen is in­ge­stort, de in­dus­trie krijgt zware klappen. In plaats van een reces­sie ver­wacht de EIU voor de ko­men­de twee kwar­talen “een diepe neer­gang in Duits­land”. Dat alles zal ge­vol­gen heb­ben voor de rest van de euro­zone, aldus de EIU. De ef­fec­ten zullen het sterkst voel­baar zijn in de che­mie en de auto-in­dus­trie. De groei in de hele regio zal dit jaar en ook daar­na pover zijn.

Komt de EIU-analyse nog over als sereen, in Duitsland zelf worden de problemen dramatischer voorgesteld. In een interview met Bild am Sonntag waarschuwde Yasmin Fahimi, hoofd van de Duitse vakbondskoepel DGB, dat hele industrietakken dreigen te sneuvelen. “[Dat zou] enorme gevolgen hebben voor de hele economie, inclusief voor jobs”, aldus Fahimi, die waarschuwt voor sociale en arbeidsonrust en pleit voor een prijsplafond op energie voor huishoudens. Eerder had Robert Habeck, de Duitse minister van Economische Zaken, gewaarschuwd dat ontoereikende Russische gasbevoorrading voor grote onrust kan zorgen, en de nakende crisis vergeleken met de val van de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers die de financiële crisis van 2008 in gang zette.

Verwacht dit najaar hallucinante bbp-, industriële productie-, reële inkomens- en inflatiecijfers. Het eens economisch zo machtige Duitsland belandt in een structurele crisis.

Het Duitse Wirtschaftswunder staat op instorten. De recent aangetreden kanselier Olaf Scholz breekt af wat zijn voorgangers Gerhard Schroeder en Angela Merkel in dertig jaar hebben opgebouwd. Verwacht dit najaar hallucinante bbp-, industriële productie-, reële inkomens- en inflatiecijfers. Het eens economisch zo machtige Duitsland belandt in een structurele crisis. Het heeft het post-Sovjet-dividend verspeeld. Het heeft maximaal kunnen profiteren van de val van de Sovjet-Unie. Die maakte de Duitse hereniging en de verdere integratie van Europa2 en de economische expansie van Duitsland mogelijk. Goedkope Russische energie en outsourcing van productie naar lagelonenlanden in Oost-Europese EU-landen lagen aan de basis van de groeisprong van het Duitse Wirtschaftswunder.

De Duitse problemen missen hun effect op de Europese economie niet, getuige de sterke koersdaling van de euro ten opzichte van de dollar. Dat duidt op kapitaalvlucht naar gebieden die betere vooruitzichten bieden. Blijkbaar hebben de waarschuwingen van bedrijfsleiders van Duitse chemiereuzen en autogiganten als Volkswagen, Mercedes en BMW, dat zij hun productie in Europa zullen moeten staken als hun overheid de Europese boycot van Russische energie blijft volgen, niets uitgehaald. De in Europa explosief gestegen energieprijzen zijn onbetaalbaar, zowel voor de industrie als de bevolking. Nu landen als de VS en Rusland genieten van tien maal lagere energieprijzen prijst elke economische activiteit in Europa die energie vergt zich uit de markt.

De Europese leiders leren door schade en schande dat de gezondheid van de Europese economie wordt bepaald door Rusland.

Inmiddels zingt Brussel een toontje lager. Niemand spreekt nog over een zevende pakket sancties. De pogingen om Russisch gas te vervangen, zijn op niets uitgelopen. LNG schiet tekort in transport- en terminalcapaciteit. De door sancties in Canada gegijzelde Siemens-turbine werd dan toch vrijgegeven. En er wordt weer gepraat over het openstellen van Nord Stream 2, ook al staat deze onder Amerikaanse sancties. De Europese leiders leren door schade en schande dat de gezondheid van de Europese economie wordt bepaald door Rusland. Blijkbaar overwegen zij vredesinitiatieven en opheffing van sancties. Zodra dit najaar de kou zich aandient en rampzalige economische cijfers worden gepubliceerd, zal Europa zwichten. Maar het einde aan het Duitse Wirtschaftswunder is onomkeerbaar.

Het ergste van al is dat de economische ellende die op ons afkomt wordt afgewenteld op de “gewone” burgers. Europese leiders zeggen ijskoud dat “de vrijheid” offers3 vergt. Wat die offers betekenen legt de Britse USheffield hoogleraar Richard Murphy in een draadje op Twitter perfect uit. Murphy is niet akkoord met de beslissing van de Bank of England (BoE) van 4 augustus om de inflatie te bestrijden door de rente te verhogen. De BoE zegt dat de inflatie 13% zal bereiken. De werkloosheid zal verdubbelen, er komen veel bedrijfsfaillissementen op ons af. We stevenen af op een recessie. En de Bank zegt de pijn die die zal veroorzaken te “betreuren”.

Murphy zet de puntjes op de i. Mensen zullen hun rekeningen niet meer kunnen betalen. Naar schatting worstelen vandaag 6 miljoen Britten met rekeningen. Dat aantal kan enkel toenemen. Bijgevolg kunnen mensen nog nauwelijks lenen. Hun spaargeld raakt op. De lommerds zullen het niet meer aankunnen. Per saldo zullen schulden dit najaar gewoon niet meer worden afbetaald. Energie- en waterbedrijven, gemeenten, verhuurders, kredietverstrekkers en telecombedrijven worden hard getroffen. Waterbedrijven kunnen de levering niet afsluiten. Invorderen biedt geen soelaas. Verhuurders ervaren dat uitzetten enkel andere niet-solvabele huurders oplevert, en banken die gehypothekeerd vastgoed liquideren, zullen ervaren dat er geen kopers zijn.

Murphy ziet de vastgoedmarkt ineenstorten. Daarmee belanden de Britten in een bankencrisis die de crisis van 2008 ver overtreft. Energiebedrijven staan voor het dilemma om mensen in de kou te laten zitten en de middelen te ontnemen om te koken. Telecombedrijven die klanten afsluiten, ontzeggen hen de toegang tot hulp. Het zal niet lang duren voor al deze bedrijven in de problemen komen. Ze kunnen niet overleven als misschien 20% van hun klanten zijn rekeningen kan betalen. Om te voorkomen dat bedrijven ‘omvallen’, zullen ze overheidssteun eisen. De Britse overheid wordt geconfronteerd met burgerlijke ongehoorzaamheid. Mensen gaan de straat op. De regering zal de ordediensten en zelfs het leger inzetten. Maar de ordehandhavers zijn ook mensen die worstelen met hun rekeningen.

Werkloosheid is voor een economie veel schadelijker dan inflatie. Werkloosheid ondergraaft levensonderhoud, hoop en welzijn in veel grotere mate dan inflatie, die alleen maar reserves aanvreet.

Na de zomervakantie zullen de mensen in hun uitgaven snijden omwille van de nakende crisis. De vrijetijdssector, horeca en retail zullen hun omzet zien dalen. Duizenden faillissementen liggen in het verschiet. Werknemers in die sectoren worden ontslagen en vinden geen nieuwe job. Ondernemers investeren niet in werknemers in een recessie. De werkloosheid stijgt tot ongekende hoogte. Werkloosheid is voor een economie veel schadelijker dan inflatie. Werkloosheid ondergraaft levensonderhoud, hoop en welzijn in veel grotere mate dan inflatie, die alleen maar reserves aanvreet. Inflatie doet pijn, maar werkloosheid raakt het wezen van de mens. Dat is veel erger. Veel mensen zullen serieus afzien, tenzij er iets wordt gedaan.

Murphy vreest dat de Britse overheid even hopeloos onvoorbereid is op het sociaaleconomische onheil als aan de vooravond van de coronacrisis. Er moet snel een plan komen. Voor Murphy moet de overheid ervoor zorgen dat alle mensen kunnen genieten van universele basisdiensten: een woning met water, elektriciteit, gas en internet, zo lang de crisis duurt. Er moet een verbod komen op huisuitzettingen wegens wanbetaling van huur of hypotheekaflossing, en op afsluiting van water, gas, elektriciteit en internet.

Europa zal moeten gokken op LNG, een gedaalde vraag door de hoge prijzen en overheidsbeleid, en op het weer.

In welke mate kan het door Murphy geschetste onheil zich ook bij ons voordoen? Wij hebben geen glazen bol, maar laat ons eens kijken naar wat de energie-experten zeggen. Het begin augustus gepubliceerde rapport Falling Like Dominoes: The Impact of Nord Stream on Russian Gas flows in Europe van het Britse Oxford Institute for Energy Studies45 (OIES) komt droogjes tot de conclusie dat de aanvoer van Russische pijpleidingen de komende winter “beperkt” zal blijven. Europese productie en niet-Russische pijpleidinglevering bieden geen soelaas. Europa zal moeten gokken op LNG, een gedaalde vraag door de hoge prijzen en overheidsbeleid, en op het weer. Zijn de omstandigheden gunstig, dan “zou het kunnen lukken, zij het zenuwslopend”.

Maar in de Europese hoofdsteden groeit de onrust. De eerste barst in het Europese front tegen Rusland ontstond toen Hongarije een deal sloot met Gazprom. In alle stilte lijkt ook Italië zo’n plan uit te broeden. In dit stadium kan Berlijn het niet maken om alsnog met de pet in de hand bij Poetin aan te kloppen. En een Duits beroep op solidariteit van andere EU-landen zal in belangrijke mate in dovemansoren vallen. Zuid-Europese landen, met Griekenland op kop, zijn de harde Duitse opstelling in de financiële crisis nog niet vergeten. Duitsland zou op de valreep Nord Stream 2 operationeel kunnen maken. Als Berlijn moet kiezen tussen de eigen economische belangen en sociale rust, of vasthouden aan eenheid tegen Rusland, dan is de keuze snel gemaakt. Nood breekt wet.

In deze fase komen dit soort beslissingen te laat om de sociaal­eco­no­mische schade binnen de perken te houden. De Duitse over­heid geeft al­vast een slecht voor­beeld: vanaf 1 ok­to­ber gaat de aard­gas­fac­tuur voor par­ti­cu­liere en zake­lijke eind­ge­brui­kers om­hoog met een oor­logs­hef­fing van €0,02 per kWh. Dat kost een ge­mid­del­d huis­hou­den nog eens €575 per jaar. Men mag hopen dat an­de­re Euro­pese landen eer­lij­ker plan­nen zullen uit­wer­ken om de crisis te be­strij­den. Op­nieuw kun­nen we luis­te­ren naar de Brit­se hoog­leraar Richard Mur­phy. Die liet het niet bij een schets van de el­len­de die op ons af­komt. In zijn bro­chure ‘Sur­vi­ving 2023. How to ma­nage the coming eco­no­mic crisis’ reikt hij ook ideeën aan (die hij zelf be­stem­pelt als ra­di­caal) voor het­geen over­heden kun­nen doen om de pijn te ver­lich­ten.

Samenvattend zegt Murphey dat de crisis wordt ver­oor­zaakt door in­fla­tie (die hij ziet op­lo­pen tot 15%), grote pro­ble­men bij de open­bare dien­sten, en een fa­len­de eco­no­mie. In zijn plan mogen huis­houdens niet meer dan 7% van hun netto in­ko­men aan ener­gie be­ste­den. Over­heids­sub­si­dies moeten daar­voor zorgen. Hij stelt pre­paid meters tegen het laagste ta­rief voor, en pro­gres­sieve ener­gie­ta­rie­ven in fun­ctie van het in­ko­men. En hij stelt steun voor aan on­der­ne­ming­en, om ont­sla­gen zo veel mo­ge­lijk te voor­ko­men. Hoe de Britse over­heid dit alles moet fi­nan­cie­ren komt in zijn plan niet goed uit de verf. Ons land is wel­va­rend, het heeft £12 bil­joen aan “rijk­dom”, dus moeten de mid­de­len ge­von­den kun­nen wor­den, aldus Murphy, die dus “eer­lijke” be­las­ting­en voor­stelt.

Met Con­ser­va­tie­ven aan de macht komt een be­leid dat de “ge­wone” men­sen adem­ruimte geeft er niet. De To­ries zijn eerder bezorgd voor het lot van hun do­nors, de nuts­be­drij­ven en de mil­jo­nairs.

De ideeën die Murphy aanreikt lossen de échte pro­ble­men niet op. Die hou­den ver­band met de ex­treem door­ge­dreven pri­va­ti­se­ring van nuts­be­drij­ven in het VK de af­ge­lo­pen tien­tal­len jaren. De privatiseringsgolf moet worden terug­ge­draaid, om de noden van burgers boven winst­bejag te stel­len. Maar met Con­ser­va­tie­ven aan de macht komt een be­leid dat de “ge­wone” men­sen adem­ruimte geeft er niet. De To­ries zijn eerder bezorgd voor het lot van hun do­nors, de nuts­be­drij­ven en de mil­jo­nairs. En met Labour onder Keir Starmer zal het niet beter gaan. Om Robert Reich, mi­nis­ter van ar­beid in de rege­ring-Clin­ton, te ci­te­ren: “sinds de jaren twin­tig is het bezit van de rijken groter dan ooit, maar ze geven daar slechts een frac­tie van uit. “Ge­wone” mensen geven bijna alles van wat ze heb­ben uit om te over­leven. Vroeg of laat doet die on­ge­lijk­heid de eco­no­mie in­stor­ten”.

Ook in ons land komt er geen echt sociaal beleid. De index helpt, maar dekt de ener­gie­com­po­nent in de be­ste­ding­en van de laag­ste en mid­deni­n­ko­mens steeds minder. Open VLD pleit ijs­koud voor een “her­vor­ming” van de werk­loos­heids­uit­kering. Wie kan wer­ken moet niet “jaren op een uit­ke­ring blijven staan”, aldus voor­zit­ter Egbert Lachaert, die zich blijk­baar niet be­kreunt over slechte ar­beids­om­stan­dig­heden, lang­du­rig zieken of oude­ren die op­ge­werkt zijn. En op de tot “Voor­uit” her­doop­te sociaal­de­mo­craten of de naar rechts leu­nen­de chris­ten­de­mo­cra­ten van CD&V moeten we in Bel­gië ook niet reke­nen, laat staan op de oercon­ser­va­tieve Vlaams-natio­na­lis­ten NVA of de ex­treem rechtse Vlaams-natio­na­lis­tische partij Vlaams Be­lang.

PVDA/PTB wordt als ex­treem links, ja zelfs als extre­mis­tisch, af­ge­schil­derd om­wille van “on­haal­bare” stand­punten, maar staat ideo­lo­gisch dicht bij het gedach­te­goed van legen­da­rische socia­lis­ti­sche voor­mannen als de Belg Achiel Van Acker en de Neder­lander Joop den Uyl.

De authentiek socialistische Bel­gische PVDA/PTB van Raoul Hede­bouw en Peter Mertens heeft wel de juiste instelling, maar wordt in ons land ver­ket­terd. De par­tij wordt als ex­treem links, ja zelfs als extre­mis­tisch, af­ge­schil­derd om­wille van “on­haal­bare” stand­punten, maar staat ideo­lo­gisch dicht bij het gedach­te­goed van legen­da­rische socia­lis­ti­sche voor­mannen als de Belg Achiel Van Acker en de Neder­lander Joop den Uyl. Robert Reich her­in­nert ons aan een ge­denk­waar­dige uit­spraak uit het jaar 1952 van de 33e Ame­ri­kaanse presi­dent Harry Tru­man: “Socia­lis­me is een schrik­woord dat op de men­sen wordt af­ge­vuurd bij el­ke voor­uit­gang die het volk maakt. Socia­lis­me staat voor publieke nuts­be­drij­ven, socia­le zeker­heid, een de­po­si­to­ga­ran­tie­stel­sel en on­af­han­ke­lijke vak­bon­den. Socia­lis­me staat voor alles wat alle mens­en helpt”.

Vandaag lopen in heel Europa de zaken uit de hand. De vraag is of de euro­zone, of zelfs het to­tale Euro­pese pro­ject, de door fout beleid zelf ont­ke­ten­de ener­gie­cri­sis over­leeft. Olaf Scholz gaat de ge­schie­de­nis in als de Duit­se kan­se­lier die boog voor het Ame­ri­kaanse dic­taat om met Rus­land te breken, en Euro­pa in zijn val mee­sleept. De “ge­wo­ne” men­sen be­ta­len het gelag.

Maak kennis met het team achter DeWereldMorgen.be

Pepinster: Rosa (66) en Henri (69) over hun situatie 10 maanden na de overstromingen

Lode Vanoost interviewt Noam Chomsky: “Wat België in 1960 deed was een van de ergste misdaden van de eeuw”

BEKIJK: Looking back, looking forward – De klimaatbeweging laat zich niet kisten (Deel 3)

BEKIJK: Looking back, looking forward – Uit milieubewustzijn ontstaan de groene partijen (Deel 2)