Omringd door vulkanen in IJsland staan ​​een aantal gigantische ventilatoren in een halve cirkel. Ze nemen lucht op, verhitten deze tot zeer hoge temperatuur en filteren er CO2 uit.
De CO2-afvanginstallatie, Orca genaamd, is twee weken geleden, na ruim anderhalf jaar bouwen, in gebruik genomen. De ventilatoren zijn ondergebracht in dozen ter grootte van een zeecontainer. Nadat de CO2 is afgevangen, wordt het gemengd met water en via dikke leidingen diep onder de grond getransporteerd. Daar koelt de CO2 af en stolt.
Deze CCS-installatie (Carbon Capture and Storage) kan jaarlijks 4.000 ton CO2 opvangen en is daarmee de grootste ter wereld. Al is dat minder indrukwekkend dan het lijkt, want er zijn er maar twee in gebruik.
"Zie het als een soort stofzuiger voor de atmosfeer", zei energiebeleidsonderzoeker Julio Friedmann van Columbia University, die de opening bijwoonde. "Technologie is tot meer in staat dan wat dan ook."
Volgens het laatste IPCC-klimaatrapport van de Verenigde Naties is CO2-afvang een noodzakelijke technologie om klimaatverandering tegen te gaan. Maar installaties zoals Orca halen slechts een fractie van de wereldwijde uitstoot uit de lucht.
Klimaatwetenschapper Peter Kalmus heeft een berekening gemaakt. "Als het werkt, zal het binnen een jaar drie seconden wereldwijde menselijke uitstoot opvangen", tweette hij.
—Dr. Peter Kalmus STOP LIJN 3 (@ClimateHuman) 9 september 2021
Kalmus vertelt Insider dat het er uiteindelijk op neerkomt dat de installatie niet meer dan "een tienmiljoenste deel" van de menselijke uitstoot zal opvangen. "Ik vind het heel opmerkelijk dat deze technologie zo'n belangrijke rol speelt in de plannen", zegt hij over het IPCC-rapport.
De Orca-installatie werkt anders dan de CO2-afvangfaciliteiten in sommige energiecentrales en staalfabrieken. Ze vangen de CO2 die vrijkomt bij het productieproces op voordat het de lucht in gaat. De afgevangen CO2 kan vervolgens worden verwerkt tot beton of ondergronds worden opgeslagen.
Tegenwoordig hebben iets meer dan 20 fabrieken en fabrieken wereldwijd dergelijke installaties, de meeste in de Verenigde Staten. Die voorkomen dat er meer CO2 in de atmosfeer terechtkomt, maar Orca probeert het al aanwezige broeikasgas te verminderen.
De technologie om CO2 uit de lucht te halen staat nog in de kinderschoenen. Het Zwitserse bedrijf Climeworks, dat Orca bouwde, is momenteel de enige speler met operationele installaties. De andere is in Zwitserland. Voordien werd de technologie alleen op kleine schaal gebruikt in ruimtevoertuigen en onderzeeërs.
Twee andere installaties zijn gepland: het Canadese bedrijf Carbon Engineering, gesteund door Bill Gates, begon drie maanden geleden met de bouw van een Orca-achtige installatie in het noordoosten van Schotland. Er zijn ook plannen om volgend jaar te beginnen met de bouw van een CCS-faciliteit in Texas.
Beide installaties van Carbon Engineering kunnen jaarlijks tot 25 keer meer CO2 afvangen dan Orca.
Maar net als veel andere nieuwe technologieën is CO2-afvang duur. Christoph Gebald, mede-oprichter van Climeworks, vertelt aan The Washington Post dat het minstens $ 600 kost om een ​​ton CO2 uit de lucht te halen, omdat het verwarmen van de lucht tot hoge temperaturen veel energie kost.
Die kosten zullen moeten dalen tot een kwart van het huidige niveau om dezelfde CO2-reductie te bereiken als andere technologieën, zoals wind- en zonne-energie. Om de CO2 commercieel te kunnen verkopen, bijvoorbeeld aan frisdrankproducenten voor hun koolzuurhoudende dranken, zal de prijs nog verder moeten dalen tot ergens tussen de $ 65 en $ 110 per ton.
Friedmann denkt dat het waarschijnlijk is dat de kosten in 2030 onder de $ 200 zullen dalen en over twee decennia tot ongeveer $ 100. Hij verwacht dat de markt voor CO2-afvang tegen die tijd flink gegroeid zal zijn.
Maar zelfs voor $ 100 per ton kost het opvangen van de jaarlijkse menselijke koolstofemissies meer dan $ 5.000 miljard per jaar, zegt Bill Gates' boek How to Avoid a Climate Disaster. "Het is waarschijnlijk de duurste oplossing", zei Gates.
Ook de timing wordt in twijfel getrokken. Het IPCC-rapport stelt dat het voor de wereld onmogelijk is om tegen 2050 CO2-neutraal te zijn en de opwarming te beperken tot 1,5 graad als er geen significante hoeveelheden CO2 uit de atmosfeer worden verwijderd.
Maar volgens klimaatwetenschapper Mathew Barlow van de Universiteit van Massachusetts is drie decennia niet genoeg om de technologie breed in te zetten.
"Er is geen manier om zo op te schalen in dat tijdsbestek", vertelde Barlow, die heeft bijgedragen aan het IPCC-rapport, aan Insider. "We hebben het punt bereikt waarop je technologie direct van de plank zou moeten kunnen pakken en niet verder hoeft te ontwikkelen."
Installaties zoals Orca presteren veel beter dan hun natuurlijke tegenhangers: bomen.
"De Orca-installatie doet het werk van 200.000 bomen en neemt 1000 keer minder ruimte in beslag", zegt Friedmann. Bovendien is de CO2 echt weg als het eenmaal is opgeslagen, terwijl het bij verbranding weer vrijkomt in bomen.
Maar bomen vangen de CO2 wel op tegen een veel lagere prijs van $ 50 per ton.
Kalmus gelooft dat CCS-technologie de wereld uiteindelijk zal afleiden van andere oplossingen die veel meer kunnen bijdragen, zoals investeringen in hernieuwbare energiebronnen en strengere regelgeving voor de fossiele brandstofindustrie.
"Olie- en gasbedrijven zijn dol op CCS-technologie omdat ze daardoor niet zo veel aan beperkingen hoeven te worden onderworpen", zegt hij.
Maar Friedmann denkt dat het mogelijk is om de infrastructuur voor CO2-afvang uit te breiden zodat er een verschil kan worden gemaakt. Als de nieuwe Amerikaanse infrastructuurwet wordt aangenomen, gaat 3,5 miljard dollar rechtstreeks naar CCS-installaties in de Verenigde Staten. Tech-miljardair Elon Musk kondigde eerder dit jaar ook aan dat hij $ 100 miljoen investeert in een wedstrijd voor koolstofafvang.
"We weten nu dat het kan", zegt Friedmann. "Nu worstelen we gewoon met de prijs en vragen we ons letterlijk af hoeveel we bereid zijn te betalen om de planeet te redden."